معرفی مهندسی شیلات
الف- رشته ي "مهندسی شیلات" چیست؟

کشور وسیع ایران خوشبختانه چه در شمال و چه در جنوب و جنوب غربی دارای سواحل دریایی طولانی و امکان صید و صیادی فراوانی است.
در داخل کشور نیز آبگیرها و رودخانه های متعدد برای پرورش آبزیان و انواع ماهی ها موجود می باشد. امکان بهره برداری از این منابع طبیعی و موهبتهای الهی، داشتن تخصص و آگاهی های کافی در زمینه ها ی مختلف شناخت آبزیان، آبها، تکنیکها و برنامه ریزی و مدیریت آنها است.
حيات انسان وابسته به محيطي است كه در آن زندگي مي كند، زیرا اين محيط تقريباً تمام نيازهاي جسمي و روحي انسان را تأمين مي كند. انسان، غذايش را از منابع گياهي و جانوري به دست مي آورد،‌ با نوشيدن آب زلال سيراب مي شود، با استفاده از منابع مختلف طبيعي خود را مي پوشاند و براي خود مسكن مي سازد. در نهايت نیز، این زيبايي هاي طبيعت است که روحش را جلا مي دهد. بنابراین، انسان همواره براي بقاء، به طبيعت وابسته بوده،‌ هست و خواهد بود.
در این بین، يكي از جلوه هاي بسيار زيباي طبيعت، دريا است و موجودات دريايي مانند ماهي و ساير آبزيان، اين زيبايی را دو چندان مي كنند. اما برخي از عوامل محيطي، باعث كاهش اين گونه از موجودات دريايي مفيد و ارزش مند شده است. مهندسي شيلات، به دنبال حل اين معضل از طریق بهبود پرورش و تكثير ماهيان و ديگر جانداران آبزي دريايي، ارتقای سطح دانش صید و بهره برداری آنها و بسیاری از زمینه های مرتبط است.
هدف از ايجاد رشته شيلات، تربيت،آموزش و آشنا کردن دانشجويان با علوم مختلف بيولوژي جانوري، گياهي و اكولوژي دريايي به عنوان زيربناي شيلات و کسب اطلاعات و تجربه درباره آبزيان آب هاي داخلي و دريايي، نحوه تكثير و پرورش آبزيان، صيد و صيادي و نحوه عمل آوري فرآورده هاي دريايي است. پرورش كارشناساني که بتوانند با شناسايي دقيق آبزيان دريايي، روشهاي جديد تكثير و پرورش آن ها، آشنايي كامل با ابزار و دستگاه هاي صيد و صيادي و تحقيق و پژوهش در زمينه شيلات، روش هایي نوين که از لحاظ اقتصادي نيز، مقرون به صرفه باشد، ارائه كنند.
در اين رشته ی تحصیلی، دانشجويان با علوم مختلف بيولوژي جانوري، گياهي و اكولوژي دريايي به عنوان زيربناي شيلات آشنا مي شوند و درباره آبزيان آب هاي داخلي و دريايي، نحوه تكثير و پرورش آبزيان، صيد و صيادي و نحوه عمل آوري فرآورده هاي دريايي مطالعه مي‌كنند.
صنعت شيلات در كشور ما در مقايسه با تحولاتي كه در صيد و صيادي جهان در 50 سال اخير روي داده، نسبتا جوان است و حتي سرانه مصرف ماهي در ايران از 5/4 كيلوگرم فراتر نرفته است؛ رقمي كه همرديف سرانه ماهي در كشورهاي فاقد ذخاير آبزيان است. اين در حالي است كه آبزيان، به دليل كاهش كلسترول خون، جلوگيري از بروز بيماريهاي قلب و عروق، وجود انواع اسيد هاي آمينه مورد نياز براي رشد و نمو بدن و داشتن در صد قابل توجهي مواد معدني و ويتامين، ارزش غذايي بيشتري نسبت به گوشت هاي قرمز و سفيد دارند.
از سوي ديگر، فعاليتهاي شيلاتي در كشور، صرف نظر از تامين بخشي از مواد پروتئيني، منبع مناسبي براي اشتغال، تامين ارز و اهرمي براي توسعه و عمران مناطق ساحلي است. در واقع، در برنامه هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور شيلات جايگاه مهمي دارد. بنابراین بی شك اجراي طرح هاي شيلاتي كشور، به نيروهاي كارآمد و متخصص نيازمند است، افرادي كه با استفاده از منابع آبي براي تامين پروتئين مورد نياز مردم فعاليت كنند.
اهميت اين رشته زماني آشكارتر مي شود كه بدانيم بهره برداري صحيح و پايدار از منابع و بازسازي ذخاير، تنوع بخشي در توليد و افزايش توليد، بهبود و ارتقاي كيفيت محصولات شيلاتي از توليد به مصرف، استفاده از فناوري هاي جديد مهندسي ژنتيك در شيلات، توليد فرآورده هاي بيولوژيك، اشتغال و درآمد ارزي، بدون نگرش علمي و متكي بر يافته هاي تحقيقاتي در شيلات، امكان پذير نيست.

ب- کارکرد و کاربرد رشته ي "مهندسی شیلات" چیست؟
آمار هاي سازمان كشاورزي و خواروبار جهاني- فائو - نشان مي دهد كه در آمد خالص حاصل از تجارت ماهي (صادرات منهاي واردات) كشورهاي در حال توسعه، اخيراً به 7/17 ميليارد دلار رسيده است. اين رقم بزرگتر از ارزش كل صادرات چاي، برنج، كاكائو و قهوه است.
در كشور ما نيز صنعت شيلات نقش مهمي در ايجاد اشتغال، بويژه از جهت كيفي دارد. زيرا بخش عمده اي از فعاليت هاي شيلات در مناطق دورافتاده و محروم انجام مي شود؛ مناطقي كه حضور فعاليت هاي انساني از ديد سياسي و امنيتي بسيار مهم است. همچنين، ايفاي نقشي كه فعاليت هاي شيلاتي در كاهش پديده بيكاري پنهان در مناطق روستايي و سواحل صيادي دارد، براي كشور حائز اهميت است. زيرا فعاليت هايي كه به منظور استفاده از منابع كوچك آبي طبيعي و نيمه طبيعي براي پرورش ماهي، صنايع كوچك پشتيباني، و فرآوري و تعمير ادوات صيادي انجام مي شود، در كاهش بيكاري پنهان و افزايش در آمد ساكنان اين مناطق، بسيار موثر است.
همان طور كه پيش از اين گفتيم، براي اجراي برنامه هاي شيلات، پرورش افراد فني و كارشناس از اهميت خاصي برخوردار است؛ افرادي كه مي توانند با ایفای نقش های زیر، جایگاه بسيار مهم و اساسي در رشد و ارتقاي صنعت شيلات برعهده داشته باشند:
توسعه فعاليت هاي آبزي پروري
بازسازي ذخاير درياي خزر و منابع آب هاي داخلي
ترويج مصرف آبزيان پرورشي به عنوان غذاي سلامتي
بهبود كيفيت عرضه آبزيان پرورشي
ايجاد مزارع انفرادي پرورش آبزیان پرورشی و مراكز تكثير آنها
ارائه آموزش هاي مورد نياز آبزي پروران به منظور تقويت و ارتقاي دانش فني توليد كنندگان
مطالعه و ارائه مناسبترين روش هاي تكثير و پرورش آبزيان
افزايش راندمان و بهبود كيفيت آبزيان پرورشي
شناسايي و مطالعه اراضي مستعد توسعه پرورش آبزيان
انجام تحقيقات در امر شناخت بيماري های آبزیان
بهداشت و تغذيه آبزيان

فارغ التحصیلان این رشته بعنوان کارشناس شیلات می توانند در یکی از انجام وظیفه نمایند.
مشاغل آموزشی در دانشگاهها
مشاغل پژوهشی در موسسات تحقیقاتی و اجرایی (مانند شرکت شیلات)
برنامه ریزی و سرپرست پروژه های شیلاتی و صید و صیادی (مانند جهاد سازندگی)
دایرکردن استخرهای پرورش ماهی (اعم از گوشتی یا زینتی)
داوطلب اين رشته باید به ماهي ها و در كل به آبزيان علاقه مند باشد، زیرا موضوع محوری اين رشته، پرورش و تكثير آبزيان است. آشنایی با مباحث دروس زيست شناسي جانوري و شيمي نیز، در كسب موفقیت در اين رشته بسيار موثر است.
ضمنا امكان ادامه تحصيل در این رشته در مقطع كارشناسي ارشد و دكتراي تخصصي در داخل و خارج از كشور فراهم است.

معرفی رشته شیلات گرایش صید و بهره برداری آبزیان 
این گرایش یکی از گرایش های پر نیاز بازار کار شیلات ایران است. بطوری که تعداد تحصیل کردگان و متخصصین این گرایش بسیار کمتر از سایر گرایش های رشته شیلات است و دانشگاه های معدودی در سراسر ایران در این گرایش دانشجو می پذیرند و دانشگاه رودکی افتخار دارد به عنوان تنها دانشگاه غیر انتفاعی کشور که دارای شرایط علمی و آموزشی مناسب برای این رشته است، نسبت به پرورش دانشجویان و علاقمندان این گرایش اقدام نماید.
فعالان این بخش بدلیل فعالیت های دیرینه و پرمشقت از تجربیات زیادی برخوردارند اما این حوزه از گذشته های دور بدلیل کمبود نیروی آموزش دیده دانشگاهی و متخصصین تحصیل کرده همواره با کمبود نیروی کارآمد متخصص جوان همراه بوده است. به همین سبب فارغ التحصیلان این رشته امکان جایگزینی با نیروی کار قدیمی شیلات را بالاخص در شیلات مناطق ساحلی دارند. بطوری که برخورداری از دانش  و فناوری های جدید این گرایش در کنار فعالان پرتجربه صیادی کشور می تواند به روند رشد و توسعه صنعت صیادی کشور کمک کند. چه بسا در زمینه بهره برداری از گونه های کمتر برداشت شده دریایی و صید صنعتی در آبهای دور، کشور نیازمند تزریق نیروی جدید و پویاست. 
فارغ التحصیلان این گرایش پس از آموزش های لازم توانایی پیدا می کنند تا بتوانند در عرصه فعالیت های صید و صیادی در آبهای شمال و جنوب ایران یعنی دریای خزر و حوزه خلیج فارس و دریای عمان به فعالیت بپردازند. دانشجویان در این گرایش با انواع گروه بندی آبزیان، رفتار و اکولوژی آنها آشنا می شوند. آنها برای آگاهی بیشتر از انواع روش های صید، با انواع آلات و ادوات صیادی و تعمیر و نگهداری آنها نیز آشنا می شوند و انواع شناورهای صیادی را می شناسند.
در این گرایش روش های رایج صید در دریا و تاریخچه آن مورد شناسایی قرار می گیرد و با صید پایدار، صید بی رویه، حداکثر صید مجاز و قابل برداشت، صید انتخابی و اصول صید آشنا می شوند. آشنایی با روش صید ترال، صید با انواع تورها، تور گوشگیر، تور پیاله ای، سه جداره، پره، رشته قلاب های طویل، صید با قفس، صید صنعتی و عوامل موثر بر صید از دیگر موارد آموزشی است. آشنایی با دستگاه ردیاب ماهی و کلیه امور مربوط به این حوزه و دانش مربوط از جمله اموری دیگری است که دانشجویان این گرایش را قادر می سازد تا به توانایی های خود بیافزایند. انتظار اینست با گسترش این گرایش در دانشگاه های کشور بالاخص در دانشگاه های همجوار دریا و استان های ساحلی مدیریت صید و صیادی در زیربخش شیلات کشور تقویت شود و زمینه های رشد کمی  و بالاخص کیفی گرایش های شیلات با توجه به سیاست های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بر پایه سنجش های آمایش سرزمین فراهم گردد. ضمن اینکه لازم به ذکر است امروزه زمینه ادامه تحصیل در این گرایش تا مقطع دکترای تخصصی در کشور فراهم است.

 گرایشهای ارشد شیلات بر اساس دفترچه کنکور ارشد:
مهندسی منابع طبیعی - تکثیر و پرورش آبزیان
مهندسی منابع طبیعی - فراوری محصولات شیلاتی
مهندسی منابع طبیعی - بوم شناسی آبزیان شیلاتی
مهندسی منابع طبیعی - صید و بهره برداری آبزیان

کليه حقوق متعلق به موسسه آموزش عالي رودکی تنکابن می باشد.